Het is snikheet de laatste dagen: het kwik klimt gemakkelijk boven de 30 °C. Zo’n 10 dagen geleden werden zelfs recordtemperaturen gemeten van meer dan 38 graden! Dat is echt veel te veel, zowel voor ons als voor de dieren. Wij worden aangeraden geen zware inspanningen te doen maar op de boerderij is er altijd zwaar werk. Genoeg drinken en toch op tijd afkoeling zoeken is de boodschap. De koeien leveren elke dag inspanningen om melk te produceren. Maar bij deze temperaturen zien ze af en logischerwijs vermindert hun melkproductie met enkele liters. Verder in dit bericht vertel ik meer over hoe deze tropische dagen hier op de boerderij verlopen, met bijhorende foto’s…

Eerst wil ik enkele termen verduidelijken. Een hittedag, ook een tropische dag genoemd, is een dag met meer dan 30 °C. Het andere uiterste, wanneer het overdag onder 0 °C blijft, is trouwens een ijsdag. Die kregen we afgelopen winter en daar schreef ik toen ook over. Deze zomer hebben we al enkele hittedagen gehad: in juli 4 volgens de cijfers van Ukkel, maar op bepaalde plaatsen waren dat er wel meer. Wanneer er vijf opeenvolgende dagen van meer dan 25 °C zijn, waarvan ten minste drie hittedagen, dan spreken we van een hittegolf. In zo’n golf zitten we nu dus duidelijk!

Een dag met meer dan 25 ° C wordt trouwens een zomerse dag genoemd. In juli waren dit er welgeteld 26 – een evenaring van het record uit 2006 en ongeveer het aantal zomerse dagen dat we in een normaal jaar krijgen. In totaal zitten we dit jaar al aan 51 zomerse dagen en zoals het er nu uit ziet, komen er daar nog enkele bij. Die legendarische hete zomer van 1976 zijn we intussen voorbij, toen waren er 50 zomerse dagen – al was het wel veel heter met zomaar eventjes 15 opeenvolgende tropische dagen! Het record van 66 zomerse dagen in één jaar begint trouwens ook in zicht te komen, dat houdt al stand sinds 1947.

UPDATE: Het jaar 2018 werd uiteindelijk afgesloten met 61 zomerse dagen! Het record uit 1947 blijft dus toch standhouden.

Die hittedagen zijn dagen die de koeien liever niet zien komen want ze krijgen er stress van: zelfs van een zomerse dag krijgt een koe al hittestress. Ik schreef er in het eerste jaar dat ik blogde al over. Toen, in juni 2015, zaten we in matige tot ernstige stress, zoals vandaag ook het geval is: temperaturen tot 33 °C bij een luchtvochtigheid van 50 %.

Maar op 26 en 27 juli, toen in de stal de temperaturen tot 38 °C opliepen, was er alleen maar ernstige stress! De koeien stonden vaak recht, heel snel te ademen, sommigen zelfs met hun muil open. Ze konden zichzelf niet meer afkoelen. Hun lichaamstemperaturen liepen gemakkelijk op tot 40 à 41 °C – zoals ik zelf op de thermometer zag! Ze hadden logischerwijs geen zin meer om veel te eten en gaven dus ook minder melk. Veel minder. Op de attentielijst melk van DairyPlan stonden tientallen koeien, met heel wat minnetjes, en hoe meer minnetjes, hoe minder melk ze gaven. Hieronder toon ik jullie die lijst.

Maar de gevolgen beperkten zich jammer genoeg niet alleen tot minder melk. Hun weerstand is heel wat minder waardoor er enkele koeien uierontsteking opliepen – we zien dan wel dat het de gevoeligste dieren zijn terug last krijgen van hun uier. We vonden enkele dagen na die heetste dagen ook een geaborteerd kalfje terug van zo’n vier of vijf maanden oud. Heel erg jammer dus dat de gevolgen zo ver gaan. Daarbij komt ook dat de vruchtbaarheid van de koeien lager is – en dit zullen we de komende weken nog ondervinden. Daarnaast worden de klauwen van de koeien extra belast omdat ze veel meer rechtstaan dan normaal – een koe ligt gewoonlijk meer dan de helft van de dag: zo’n 14 uur liggen tegenover 20 minuten slapen trouwens.

Aan het weer kunnen we niet veel veranderen, maar we kunnen wel proberen het de dieren zo draaglijk mogelijk te maken. Melkveestallen zijn zo gebouwd dat er veel natuurlijke ventilatie in de stal is. Mechanische ventilatie door bijvoorbeeld ventilatoren kan ook – dit is bij ons niet het geval. Maar ik vernam onlangs uit goede bron dat dit bij 38 °C voor de koeien niet meer uit doet omdat het warme lucht blijft. Het is gewoon té warm. Het beste is dan vernevelen van fris water over de koeien, daar bestaan ook systemen voor en dit zou wel eens de toekomst kunnen zijn. Alleen op die manier kunnen de koeien hun temperatuur doen zakken. Wij besproeiden onze koeien twee jaar terug tijdens een hittegolf eens enkele dagen met water en ze hadden dit echt ontzettend graag. In het filmpje over hittestress kunnen jullie er beelden van zien. Ook een foto van hoe zij en wij toen verkoeling vonden, konden jullie destijds op m’n blog zien.

Nog andere maatregelen die tijdens hittedagen kunnen genomen worden zijn bijvoorbeeld twee keer daags voederen en de drinkbakken eens extra reinigen. Het voeder wordt bij deze temperaturen sneller warm en dus moet het restvoeder dagelijks verwijderd worden – dit is eigenlijk best altijd zo. Twee keer voederen is nog beter omdat het voeder dan nog verser is, maar dit is praktisch wel uitdagender.

Drinkbakken moeten er ten eerste voldoende zijn in de stal, en op hittedagen mogen deze zeker eens extra gereinigd worden want de koeien staan er een hele dag bij afkoeling te zoeken en dan ligt deze snel vol met voedingsresten. Een koe drinkt bij deze temperaturen trouwens gemakkelijk 150 liter water per dag – de vuistregel is dat een koe voor 1 liter melk 4 liter water drinkt.

De regen is nu eindelijk op komst, daar hebben we net als vorig jaar lang op moeten wachten. Ik schreef toen het bericht Boeren en het weer over wat het weer doet met een boer. Als de zomers er in de toekomst zo blijven uitzien, zullen we ons nog op verschillende manieren moeten aanpassen. Daarover zal ik in de toekomst dus zeker nog schrijven. Maar voor nu is het hier genoeg en mag de regen komen!

UPDATE: Ook in 2019 werden records gebroken! Ik schreef erover, met bijhorende foto’s: Hittegolven in België.