Er is de laatste maanden al heel wat te doen geweest rond het welzijn van dieren, of beter, het gebrek ervan. Vaak overdreven, vind ik en ik ben niet alleen, want de media blaast het op. Daarnaast weten veel mensen gewoon ook niet meer hoe het eraan toe gaat op veebedrijven en interpreteren ze bepaalde dingen verkeerd. Ik ga geen voorbeelden geven of hier dieper op in gaan, want ik heb een ander idee. Om te tonen hoe goed onze koetjes en kalfjes het hier hebben op ons melkveebedrijf, overloop ik de checklist omtrent dierenwelzijn ‘Blije dieren, blije boer’ van Boerenbond. Veehouders kunnen voor elke diersoort een lijst opvragen en zo bekijken hoe ze scoren, waar ze eventueel nog beter kunnen. Ik zeg eventueel want boeren zijn al jaar en dag in de weer om hun dieren zo goed mogelijk te verzorgen. Wanneer ze dat namelijk niet doen, zullen de dieren ook niet hun best doen. Dan zullen ze geen melk produceren, geen eitjes leggen en geen vlees aankomen. Voor de boer is het uiteraard ook maar aangenaam werken als de dieren tevreden zijn. Niemand ziet graag een ziek of gekwetst dier in zijn stallen. Wil ik maar zeggen: dierenwelzijn is voor boeren al eeuwenlang van het grootste belang.
De punten opgenomen in de checklist komen voor in de sectorgids voor de Primaire Dierlijke Productie, onderdeel van Codiplan, alsook in het IKM-lastenboek. Ik schreef eerder over deze lastenboeken en haalde dus al heel wat punten aan. Vele punten zijn ook onderdeel van de randvoorwaarden: voorwaarden waaraan voldaan moet worden om steun te kunnen krijgen. Daarover schreef ik al eens wat bij erosiemaatregelen. Hoewel er dus al heel wat hier en daar op m’n blog staat, overloop ik toch graag eens de checklist, die iedereen trouwens hier online kan vinden. De lijst bij melkvee is onderverdeeld in volgende vier categorieën: huisvesting, water en voeding, verzorging en kalveren.
Huisvesting
✔ De inrichting van de melkveestal is proper en veilig voor de dieren. Melkveestallen worden zo ingericht dat het veilig is: ligboxen zijn rond, ligbedden zijn zacht, vloeren zijn veilig… Ik beschreef onze melkveestal uitgebreid per onderdeel en maakte er ook video’s van. De stal voor jongvee en droogstaande dieren wordt jaarlijks volledig gereinigd wanneer de dieren buiten zijn. De melkveestal wordt goed onderhouden: de mestrobot reinigt de roosters, wijzelf doen de mest uit de ligboxen tweemaal daags voor het melken, de voedergang wordt dagelijks uitgeveegd voor het voederen…
✔ Dieren op de weide hebben beschutting. Onze dieren zitten van ongeveer oktober tot mei sowieso allemaal op stal. Hier zitten ze tijdens de wintermaanden veilig en wel. Eenmaal ze op de weide zitten is het meestal goed weer. Schuilen kunnen ze op alle weides onder bomen: voor de regen, al kunnen ze hier tegen, of voor de zon, want tegen hitte kunnen ze niet zo goed.
✔ Er is voldoende verlichting in de stal. Wanneer de zon schijnt, is er sowieso genoeg licht en wanneer dit niet zo is, steken we de lichten aan. Verlichting is één van de onderdelen van onze melkveestal die ik eerder beschreef.
✔ De melkveestal is voldoende geventileerd. Er is altijd verse lucht in onze stal door natuurlijke ventilatie. Alles over verluchting werd ook eerder besproken en getoond.
✔ Er zijn voldoende ligplaatsen. In onze stal bevinden zich iets meer koeien dan er ligplaatsen zijn. Dat is echter toegestaan: maximum 10 % meer koeien dan ligplaatsen. Op een stal van 130 ligplaatsen wil dit dus zeggen dat er 13 koeien meer in mogen. Waarom? Omdat niet alle koeien tegelijk slapen, er zijn er ook altijd aan het eten.
✔ De afmetingen van de ligplaatsen zijn afgestemd op het ras van mijn dieren. Dit sluit aan op het vorige puntje. Recent gebouwde stallen worden correct ingericht naar het ras. Soms lijkt het voor een buitenstaander misschien weinig ruimte waar een dier in moet slapen, maar hou er rekening mee: hoe breder een ligplaats, hoe meer de dieren schuin liggen en er kunnen mesten, waarna het dan niet meer proper liggen is.
✔ De dieren kunnen de voederfaciliteiten goed bereiken. De eetplaatsen zijn optimaal ingericht: het voeder ligt iets hoger dan waar de dieren staan, de plaatsen zijn gemakkelijk en snel te bereiken, het is er veilig en niet glad om te staan…
✔ Ik huisvest alleen koeien en runderen in de melkveestal. Aangezien stallen ingericht zijn naar een bepaalde diersoort, is het logisch dat enkel deze diersoort hier verblijft. Bij ons verblijven de katten en honden wel tussen de koeien, maar dat heeft enkel voordelen: ongedierte zoals muizen en ratten worden gevangen, de koeien zijn andere dieren gewoon en worden rustig van hen, slimme honden kunnen helpen bij verschillende werkjes…
✔ Ik kan storingen in het ventilatiesysteem opvangen. Naar mijn weten is dit puntje bij melkvee niet zo van belang, behalve wanneer het gaat om een volledig geïsoleerde stal. Bij ons gaat het om natuurlijke ventilatie in een gewone stal.
Water en voeding
✔ De koeien hebben gemakkelijk toegang tot een constante bevoorrading met water. Net zoals bij de eetplaatsen, zijn de drinkplaatsen makkelijk te bereiken en kunnen er genoeg dieren tegelijk drinken. De drinkplaatsen kwamen samen met de eetplaatsen eerder aan bod op m’n blog.
✔ De koeien krijgen vers water. Momenteel krijgen onze koeien lekker water uit onze boorput. Er bestaan al mogelijkheden met regenwater ook, dat mag maar men moet er gewoon op letten dat het water niet vervuild is. De drinkbakken zelf moeten uiteraard ook gereinigd worden zodat het water lekker blijft. Elke dag moet worden gekeken of er niet in gemest is.
✔ Ik analyseer de kwaliteit van het drinkwater. Het water dat koeien drinken moet om de twee jaar geanalyseerd worden. Jullie denken misschien, dat doen boeren toch niet, maar jawel, we doen het, want het moet én het wordt gecontroleerd. Het is sowieso ook belangrijk om te weten of er niets verkeerd in het water aanwezig is.
✔ De voederinstallaties zijn veilig en proper. De eetplaatsen in een voedergang kwamen eerder al aan bod en zijn in orde. Daarnaast zijn er in melkveestallen vaak krachtvoerautomaten. Deze zijn ook veilig gemaakt en worden onderhouden.
✔ De dieren krijgen voldoende gezond voeder, dat geschikt is voor hun soort en hun leeftijd. Op elke boerderij verschilt het soort voeder en de hoeveelheid wel wat, maar dit wordt overal berekend (door een voederspecialist) aan de hand van ruwvoederanalyses. Vanaf kalf tot koe wordt gevoederd naar wat ze nodig hebben, met eventueel extra krachtvoer. Dit alles gebeurt bovendien op een propere manier.
✔ De mengvoeders, enkelvoudige droge krachtvoeders en nevenproducten zijn afkomstig van erkende veevoederfabrikanten en/of handelaars. Wij werken met meerdere veevoederfabrikanten maar deze zijn allemaal erkend. Voeder is van allergrootst belang dus hier is correct werken de opdracht en dit doen we steeds. Dit wordt gecontroleerd aan de hand van leveringsbonnen of facturen.
✔ Ik dien geen producten toe die schadelijk zijn voor de gezondheid en/of het welzijn van mijn dieren. Bewust iets verkeerd toedienen, doen we niet, maar het is wel moeilijk om bijvoorbeeld ijzer uit voeder te houden. Werken met autobanden op een sleufsilo houdt risico’s in, maar ijzer komt evengoed in het voer door blikjes die op velden en weiden worden gegooid. Ijzer of scherp kan leiden tot sterfte en dus letten we er wel erg goed op, en schieten we de koeien ook magneten op.
✔ De dieren krijgen alleen mengvoeders die bestemd zijn voor melkvee. Ik vind het logisch dat het juiste voeder wordt gegeven. De mengvoeders worden bovendien veilig en apart opgeslagen.
✔ Ik sla de voedermiddelen (anders dan ruwvoeders) op in proper materiaal dat daarvoor geschikt is. De rechtopstaande silo’s staan hier op een harde en propere ondergrond. Ze zijn waterdicht waardoor ze proper blijven.
✔ Ik houd een register bij over de levering van voeder. Een register is niet verplicht, men kan de facturen bijhouden en deze bij controle voorleggen, zo doen wij het.
✔ Bedrijfseigen ruwvoeder produceer ik op een hygiënische wijze. Men dient teeltfiches bij te houden, dit wil zeggen dat men alles bijhoudt wat er met ruwvoeder gebeurt: meststoffen, gewasbeschermingsmiddelen… Dit houden wij correct bij, met het programma Ceres (ik beschreef al rundveemanagement daarin), maar voeren het uiteraard ook correct uit.
✔ Er is voldoende ruimte voor de koeien die op de weide gaan tijdens het weideseizoen. Onze koeien aan de melk gaan niet meer buiten, mede doordat er niet genoeg weide is aan ons hof. Minder koeien houden zou je dan denken? Als we er met z’n allen willen van leven, is het nodig genoeg koeien te houden. En deze worden even goed verzorgd. Het jongvee en de droogstaande dieren gaan in het weideseizoen wel nog de weide op.
Verzorging
✔ De dieren kunnen ongehinderd liggen, rechtstaan en zich verzorgen. Dit punt werd eigenlijk al grotendeels besproken bij huisvesting. Zich verzorgen, daar versta ik ook onder dat de koeien zich kunnen borstelen. Dit is niet verplicht, maar vind ik zeker een aangenaam extraatje voor de dieren.
✔ Ik voer geen niet-toegelaten ingrepen uit. Daaronder valt bijvoorbeeld brandmerken, iets dat ik nooit gekend heb. Onthoornen zonder verdoving is ook niet toegestaan. Ik beschreef en toonde eerder hoe het wel moet.
✔ Ik verwijder overtollige haargroei op de uiers. Onze koeien worden twee maal per jaar geschoren: ongeveer in juni en november. Er is werk aan maar het is de moeite waard. De koeien knappen er nog meer van op en het melken is nog zo veel aangenamer.
✔ Ik verzorg de klauwen goed. Ook dit is een heel werk maar je krijgt er heel wat van terug. Ik toonde eerder op m’n blog de klauwbekapbox én het klauwverzorgen. Om goed te scoren op dit punt zeggen ze theoretisch dat er maximum 10 % van de veestapel mag manken.
✔ Ik verplaats mijn dieren zonder een veedrijver of een ander scherp of snijdend voorwerp te gebruiken. Wij gaan van kleins af aan rustig met de dieren om en zo zijn ze ons meestal goed gewoon. Net als bij de mens zijn er uiteraard verschillende karakters. Geduld heb je dus soms wel nodig om dieren te vangen en verplaatsen. Wij gebruiken wel eens stokken, maar daarmee slaan wij de dieren niet overbodig. Als er een koe van 600 kg in de carrousel eens achteruit moet, gaat dit uiteraard niet lukken met een aaike en een duwtje. Ik heb daar geen probleem mee om dat toe te geven, iedereen die me kan zeggen hoe het kan zonder een slag of stoot, laat het me maar weten. Om de koeien naar de wachtruimte op te drijven, maken wij gebruik van een opdrijfketting. Dit is elektrisch, al staat deze niet altijd aan omdat ze op de duur het geluid kennen.
✔ Ik onthoorn de dieren waarvoor dit nodig is. Dit puntje sluit aan bij het tweede over niet-toegelaten ingrepen. Onthoornen gebeurt onder verdoving en doet men vooral uit veiligheidsoverwegingen, zowel voor mens als dier trouwens.
✔ Ik gebruik het hormonale preparaat bovine somatotropine (BST) niet. Ik ken het zelfs niet, laat staan dat we het zouden gebruiken.
✔ Ik controleer alle dieren ten minste één keer per dag. Alle dieren op stal dienen gevoederd te worden en het voeder dient nogmaals bijgeduwd te worden. Daarbij zien en checken wij onze dieren telkens. Ze worden dus minstens twee keer per dag gecontroleerd, maar vaak ben je met hen bezig of passeer je ze en zie je hen dus nog meer. Als ze op de weide verblijven, controleren wij hen wekelijks. Ik geloof niet dat boeren dagelijks elke weide afgaan, en ik geloof ook niet dat dat nodig is. Als er genoeg gras op de weide is en ze hebben water ter beschikking, kan er niet veel mislopen op een week tijd.
✔ Zieke of gewonde dieren zonder ik zo nodig af. Wanneer het nodig is, plaatsen wij de dieren in de strobox van onze melkveestal. Dit kan bijvoorbeeld gaan om een koe die geopereerd is of een koe die te mank is. Wanneer een koe een longontsteking of diarree of dergelijke heeft, hoeft die niet noodzakelijk afgezonderd te worden. Koeien voelen zich het best in hun vertrouwde omgeving, bij hun kudde.
✔ Ik beschik over registers die de goede verzorging van mijn dieren kunnen staven. Wij maken, zoals ik eerder al zei, gebruik van het programma Ceres. Daarin slaan wij onder andere alle medicamenten op die we toedienen. Alles wat eigenlijk met een rund op ons bedrijf gebeurt, wordt er bijgehouden, van geboorte tot vertrek of sterfte.
✔ Mijn dieren worden verzorgd door voldoende en bekwaam personeel. Ik geloof erin dat wij bekwaam genoeg zijn! Wat ik zeker al ervaren heb, is dat je door ervaring leert. Je leert echt elke week wel iets nieuws, vaak omdat dingen gewoonweg constant evolueren. Niet altijd in de positieve zin, maar we moeten er sowieso leren met omgaan. Veel lezen en bijscholen waar nodig, hoort er dus ook bij.
✔ Ik pas geen natuurlijke of kunstmatige fokmethoden toe die de dieren pijn of letsel toebrengen. Wij werken met natuurlijke dekking – al zijn we begonnen met kunstmatige inseminatie, daar horen jullie dit jaar zeker nog van – en dit gaat pijnloos en zo natuurlijk mogelijk. We letten op de afkomst van de stieren, dat hij een goede genetica heeft en zorgen ervoor dat er geen sprake is van inteelt.
✔ Ik houd de ligplaatsen proper. Dit is ook al eerder aan bod gekomen en doen we goed.
✔ Ik controleer ten minste een keer per dag alle materiaal dat noodzakelijk is voor het welzijn van mijn dieren. Wanneer je bezig bent, merk je snel wanneer er iets niet werkt en moet het snel gemaakt worden. De krachtvoerautomaten of andere automatische elementen staan in verbinding met computer en deze geven dan normaal gezien alarm. Zelf ziet men uiteraard ook wel snel iets wanneer het niet goed loopt.
Kalveren
✔ De kalveren hebben voldoende ruimte. De eenlingboxen waar de kalveren na de geboorte worden gehuisvest, zijn op maat gemaakt. Ze verblijven er zo’n acht weken, waarna ze in groep worden geplaatst, wat ook verplicht is. Het hele verloop van hun kalverleven, beschreef ik in kalveropfok. Daar komen zo goed als alle punten uit deze categorie trouwens aan bod.
✔ Mijn kalveren zijn comfortabel en proper gehuisvest. Kalveren verblijven in hun boxen op stro en worden tijdig ingestrooid en uitgemest. Ze worden trouwens vaak verwend door onze hond Tisha, die gek is op kalfjes.
✔ Ik voeder mijn kalveren ten minste twee keer per dag. We hebben een hele tijd onze kalveren drie keer per dag melk gegeven, nu doen we het twee keer per dag. Ze krijgen dan gewoon meer per keer. Ook bij koud weer dienen ze iets meer te krijgen.
✔ Mijn kalveren beschikken (ten minste) tussen 9 en 17 uur over voldoende licht. Ze zitten in een stal met lichtplaten in het dak en opzij maar deze zijn al redelijk verouderd en vervuild, dus het kan wel beter. We zijn van plan het dak in de toekomst te vernieuwen.
✔ Ik bind de dieren niet langer aan dan noodzakelijk is voor hun verzorging. Kalveren worden bij ons niet gebonden, ze verblijven vrij in eenlingboxen en na acht weken in groepshokken.
✔ Kalveren die ik in open lucht huisvest, inspecteer ik minimaal een keer per dag. Degene die op stal zitten, moeten twee keer gecontroleerd worden. Wanneer je kalveren twee keer per dag voedert, zie je ze ook twee keer per dag. Soms worden ze in open lucht gehuisvest: wanneer de eenlingboxen vol zitten, worden kalveren in iglo’s geplaatst.
✔ Zieke/gewonde kalveren zonder ik af indien nodig. In de eenlingboxen zien de kalveren elkaar wel maar kunnen ze normaal gezien niet aan elkaar. Zo houden we de infectiedruk kleiner. Indien echt nodig, kunnen we ze volledig afzonderen.
✔ Ik geef kalveren tijdig biest na de geboorte. Zeker binnen zes uur is noodzakelijk volgens deze checklist. Wij proberen zo snel mogelijk, binnen het uur na de geboorte, zo veel mogelijk biest te geven. Tot vier liter binnen het uur is mogelijk en zou erg goed zijn voor het welzijn van het kalf. Concreet is het nodig het kalf binnen de 24 uur zes liter kwaliteitsvolle biest te verstrekken.
Tot slot
Na het overlopen van de checklist kan ik besluiten dat we het goed doen. Maar eerlijk, dat wist ik al. Het grootste deel van deze checklist vind ik vanzelfsprekend. Zoals ik in het begin zei, zo sluit ik nu af: dierenwelzijn is voor boeren al eeuwenlang van het grootste belang.
PS Bovenaan op de foto staat Becky, m’n favoriete koe, die eerder op m’n blog verscheen in oormerk, halsband en pootband en topkoe Becky kreeg een vaarsje. Later nu ook in Bex en Becky!
De avonturen van een boerenmeid 
4 gedachtes over “Blije dieren, blije boerin”