Voederen – stap voor stap | De avonturen van een boerenmeid

Een paar weken geleden had ik jullie onze voedermengwagen kort voorgesteld in de categorie Throwback Thursday – hij was toen net een jaar oud. Vandaag krijgen jullie eerst nog wat meer informatie, cijfers en maten, over deze machine. Daarna zal ik uitleggen hoe ik de afgelopen maanden, wanneer alle dieren op stal zitten, elke voormiddag – het is een werk van 2,5 tot 3 uur lang – gevoederd heb. Stap voor stap, net zoals ik jullie ons melkroutine heb uitgelegd. Voor één keer mocht m’n kodak afgelopen vrijdag dus mee voederen en dat was een hele belevenis! De meeste foto’s heb ik zelf genomen, al dan niet met zelfontspanner, maar mama heb ik ook even ingeschakeld. Ik heb geprobeerd m’n tekst en foto’s zo duidelijk mogelijk te maken zodat het voor iedereen verstaanbaar is. Kijk, lees en voeder mee… UPDATE Op 29 april 2016 maakte ik hiervan een filmpje.

Het voederen op onze boerderij gebeurt met een voedermengwagen van Kuhn, meerbepaald met een Euromix I 2280. Een voedermengwagen mengt niet alleen de verschillende soorten voeders maar zal het ook nog verkleinen met de messen (vooral het gras). Op deze manier wordt een optimaal mengsel bekomen, een mengsel dat erg smaakvol en luchtig is. Wat meteen opvalt aan onze mengwagen is dat het er een is met een dwarsafvoerband achteraan. Dit is nodig want wij hebben zowel in onze droogstand en jongvee- als melkveestal een U-voedergang. Dus we moeten met andere woorden achteruit binnen rijden tot het einde en dan van daar beginnen voederen – dit wordt later duidelijk. De belangrijkste gegevens van de voedermengwagen even op een rij gezet:

Lengte: 8,02 m
Breedte: 2,44 m
Hoogte: 2,90 m
Inhoud: 22 m³
Leeggewicht: 7600 kg
Aantal verticale vijzels: 2
Aantal messen per mengvijzel: 7
Aantal tegenmessen: 2
Wanddikte mengkuipbodem: 20 mm
Wanddikte zijwanden: 8 mm
Benodigd trekkervermogen: 81 kW (110 pk)

Voordat ik begin met het vullen van de mengwagen, veeg ik in elke voedergang het restvoer bij elkaar. De ene dag is dit bijna niets, de andere dag is dit nog veel… Dit is afhankelijk van verschillende zaken: het weer want koeien eten minder als het warmer is, het soort gras want met pakken gras kan dit van de ene dag op de andere verschillen en dus van een heel andere samenstelling zijn, de eetlust want zieke koeien eten minder of niet… Vrijdag was er in geen enkele voedergang veel restvoer dus het was snel bijeen geveegd. De hoopjes laat ik nog even liggen dus de dieren kunnen er dan altijd nog wat van eten. Het is belangrijk elke dag het restvoer weg te doen zodat het voeder vers blijft, zeker in de zomer wanneer het warmer is. Bij ons is het sinds september een plezier om de voedergangen op te vegen want ze zijn gecoat – 1,5 m waar het voeder ligt. Coating zorgt ervoor dat het voeder niet blijft plakken aan de grond, dat de voedergang dus langer meegaat want er is een beschermende laag. Op coating is vegen en dergelijke heel gemakkelijk want het is glad, het eten schuift beter en meer. Naast de voedergang vegen om telkens te zorgen voor vers voer, vind ik het ook gewoon belangrijk en leuk dat de voedergangen proper en klaar liggen om te voederen.

UPDATE Sinds september 2016 worden ook voederbieten gevoederd. Deze doe ik nu eerst in de mengwagen zodat ze goed gesneden en gemengd worden.

Nu start ik de verreiker en ga ik een pak gras nemen en in de sleufsilo leggen. De plastiek rond het pak snij ik met een mes open aan elke zijkant maar zodat het één geheel blijft. Wanneer ik het pak gras nu van de plastiek leg, kan ik deze plastiek mooi opvouwen en oprollen. De koorden rond het pak gras snij ik nu ook zorgvuldig open: eerst de onderste drie koorden en deze verzamelen, dan de bovenste koord, zodat geen enkele koord bedolven raakt onder het gras wanneer dit zal openvallen als alle koorden eraf zijn. Dit klinkt echt raar maar ik weet niet hoe ik het anders moet zeggen. Wanneer een pak gras uiteen valt en de koorden zitten er onder, kan je soms echt zo sukkelen om deze er uit te krijgen. Mensen die ervaring hebben met pakken gras, zullen me wel verstaan, anderen zouden het eens moeten zien.

Onze sleufsilo’s zijn altijd gevuld met zowel gras en maïs. Tijdens het voederen weet je hier wel niet altijd tot op de kilo hoeveel gras en hoeveel maïs je juist voedert. Maar het is wel makkelijk om uit één kuil te voederen: ik kan op dezelfde plaats blijven staan tijdens het vullen van de voedermengwagen en er moet maar één kuil worden bloot gemaakt. Een keer in de week doe ik de banden van de silo en om de twee dagen rol ik de plastiek wat op. Ik kan dus eens rechts en eens links voeder nemen en dan moet ik de plastiek terug oprollen en kan ik terug twee dagen voort. Er ligt ook altijd een net op de plastiek en dit doe ik elke dag terug over het voer zodat de duiven en kraaien er niet aan kunnen. Elke dag het net dus ook omhoog trekken om te kunnen beginnen voeder nemen.

Wanneer m’n pak gras klaar ligt en m’n voeder bloot ligt is het tijd om de voedermengwagen erbij te halen. Ik rijd achteruit tot tegen het voeder – dat zo’n 3 meter hoog ligt in het midden – en kan dit zonder er tegen te rijden doordat ik een camera heb achteraan m’n voedermengwagen. Ik zie dus in m’n tractor het beeld van hoe het er achter m’n mengwagen aan toe gaat – dit zien jullie later eens duidelijk op foto. Ik doe de voedermengwagen meteen mengen en stap nu terug in m’n verreiker. Eerst gaat het pak gras er in want dit moet het meest gemengd worden. Het is ook voor m’n eerste mengsel, voor het jongvee ouder dan een jaar, dat ik het meeste gras nodig heb. Het pak gras mag er in één keer volledig in, al doe ik m’n bak zachtjes open zodat de buitenkanten van het pak er eerst in vallen en dan het midden. Nu neem ik maïs en gras uit de silo. Meer gras wel want het eerste mengsel moet bestaan uit 2/3 gras en 1/3 maïs. Ik laad tot tussen de 2000 en 2500 kg in totaal: de hoeveelheid kan ik aflezen op een verdraaibaar scherm aan m’n voedermengwagen. Zoveel kg heb ik wel niet nodig maar vanaf zoveel kg mengt het wel optimaal: het voeder wordt door de mengvijzels goed door elkaar gehaald en gaat goed rond in de mengkuip.

Omdat het pak gras toch goed moet gesneden en gemengd zijn, ga ik terwijl het aan het mengen is met m’n verreiker nog snel overal het restvoer ophalen. Ik schep dit met een schop in de bak van de verreiker – op de coating schep ik niet met de bak van de verreiker want ik wil de coating niet schenden. Dit restvoer wordt aan jongvee van zo’n acht maand gevoederd ofwel wordt het op de mestvaalt gedaan wanneer het niet veel en/of niet smakelijk meer is.

Ik parkeer m’n verreiker nu terug in de sleufsilo en spring over naar de tractor met voedermengwagen en stop het mengen en weg zijn we nu, naar het jongvee ouder dan een jaar. Deze zitten op één zijde van een U-voedergang dus achteruit naar binnen en daar komt de camera weer super van pas. Tot op de cm kan ik het passen en geloof het of niet maar ik heb nog nooit de voederhekkens geraakt. Nu met een knop vanuit de tractor het schof van de voedermengwagen openen en dan ook met een knop de dwarsafvoerband naar de juiste richting in gang steken. Nu de aandrijving in gang steken en dan zachtjes vooruit beginnen rijden. Het is telkens wat kijken en zoeken: afhankelijk van hoe goed of slecht het voer gemengd is, komt het er snel of traag uit. De bedoeling is het voer zo gelijkmatig mogelijk af te draaien tegen het eind van de voedergang. In het begin dat ik voederde, lukte dit langs geen kanten maar intussen gaat het wel goed. Wanneer er te weinig voer is afgedraaid, rijd ik nog eens achteruit en draai ik nog wat voeder af waar er te weinig ligt.

Eenmaal ik de voedermengwagen terug in de sleufsilo heb geparkeerd, doe ik hem terug mengen. Nu terug verder opvullen met de verreiker. Bij dit tweede mengsel, voor de droogstaande dieren en het jongvee jonger dan een jaar, neem ik meer maïs dan gras. De verhouding moet ongeveer 2/3 maïs en 1/3 gras tot 3/4 maïs en 1/4 gras zijn. Ik doe er opnieuw genoeg voeder in, zodat de verhoudingen ongeveer goed zijn en zodat de menging optimaal is.

Als er genoeg voeder in de voedermengwagen is, laat ik de verreiker staan en stap ik op de tractor en stop het mengen. Het gehakseld voeder uit de silo moet zo lang niet mengen als het pak gras. Ik rijd nu eerst naar de droogstaande dieren, dit is aan de andere zijde van de U-voedergang dus dezelfde routine van achteruit rijden en voeder afdraaien. Daarna rijd ik verder naar “de stroboxen” – het jongste jongvee en de op kalven staande dieren. Hier ook nog een paar honderden kilo’s en dan terug naar de sleufsilo.

Wanneer de voedermengwagen nu geparkeerd staat in de sleufsilo, moet hij nog niet beginnen mengen maar begin ik hem eerst te vullen. Met de verreiker gras en maïs aanvullen tot de gepaste aantallen en daarbij zorgen dat de kuil redelijk recht wordt uitgekuild. Het laatste voer dat ik niet goed kan opscheppen met de verreiker, schep ik met een schop in de bak van de verreiker. Op deze manier blijft er niet te veel voer los in de sleufsilo liggen – wordt sneller warm en slecht, zeker in zomer. Nu moet er aan dit mengsel voor de melkkoeien uiteraard nog meer dan gras en maïs worden toegevoegd, en dit in aantallen volgens een berekend rantsoen: eiwitkern, droge bietenpulp, mineralen en kalk. Deze producten worden met de kruiwagen of emmer in de bak van de verreiker gedaan. Voor ik de bak nu ledig in de voedermengwagen, doe ik hem eerst mengen. De verreiker zet ik even opzij en ik veeg het voeder dat ik gemorst heb tot tegen de kuil zodat het hier weer proper is. Het net mag nu ook terug naar beneden.

Nu kan ik met de voedermengwagen vertrekken naar de melkkoeien. In de eerste voedergang kan er maar aan één zijde gevoederd worden. Hier kan ik wel rechtdoor rijden. Opnieuw dezelfde routine van voeder afdraaien. Telkens de juiste hoeveelheid voeder gelijkmatig proberen afdraaien. De volgende en laatste voedergang van de dag is nu aan de beurt. Het gaat opnieuw om een U-voedergang dus ik moet achterwaarts binnen. Wanneer ik zo ver mogelijk achteruit sta, draai ik terwijl ik stilsta aan beide kanten eens voeder af. Zo zal er uiteindelijk overal aan de U voeder voorzien zijn. Wanneer ik de eerste zijde gevoederd heb, moet ik terug achteruit en me goed zetten voor de andere zijde. Aan het einde van beide zijdes los ik het meeste voeder want hier eten ze het meeste – dicht bij de krachtvoerautomaten en de drinkbakken. De laatste 400 kg zet ik m’n aftakas van 540 toeren per minuut naar 1000 toeren per minuut omdat zo al het voeder eruit komt, anders blijft er voeder op de vijzels liggen en is de mengwagen dus niet volledig leeg.

De voedermengwagen heeft nu zijn werk gedaan. Nu moet er nog wat met de hand gevoederd worden. Eerst met de schop aan “de stroboxen” de kleine voederbakken, waar het jongvee van 3 tot 5 maand zit, opvullen. Daarna ook de bak van de verreiker opvullen met dit mengsel. Er zit namelijk nog wat jongvee jonger dan een jaar in een stal waar ik met de mengwagen niet binnen rijd. Ik ledig de bak van de verreiker in die stal en verdeel het voeder dan terug met de schop. Daarna krijgt het jongvee jonger dan een jaar overal krachtvoer bij met emmers: verschillend krachtvoer afhankelijk van de leeftijd, jonger of ouder dan 5 maand. Ook krijgen de droogstaande dieren en de op kalven staande dieren mineralen bij, elk een andere soort.