Enkele weken terug zagen we tijdens het melken dat een koe, Brooklyn genaamd, gekwetst was aan een speen. Het was precies een brandwonde, dus dachten we dat ze misschien aan haar speen had gelikt. Nog enkele dagen daarna kwamen we de echte oorzaak te weten: een andere koe, Lieny genaamd, zoog aan die speen van Brooklyn, die het toeliet en het nog graag had ook. Melkzuigen heet dit fenomeen. Jonge kalveren likken of zuigen wel eens aan elkaar, al valt dit bij ons denk ik nog mee, maar koeien kunnen dit dus ook doen. Het is de eerste keer dat ik een koe dit zie doen, maar melkzuigen is blijkbaar al lang gekend. Wat is dit nu eigenlijk? Welke oorzaken kunnen er zijn? Hoe dit nu voorkomen? Het waren vragen die ik me stelde en waarop ik jullie de antwoorden nu kan geven.
Wat is melkzuigen?
Melkzuigen is het zuigen aan de uier, aan de spenen met de opname van melk. Vroeger kwam dit minder voor want de koeien stonden in een bindstal en konden niet aan elkaars uier. De dag van vandaag zijn de meeste melkveestallen loopstallen. Hier is alle contact mogelijk: goed sociaal gedrag maar ook slechte gedragingen zoals agressie en melkzuigen.
Men moet inderdaad slecht gedrag zeggen want melkzuigen is niet zo onschuldig als het misschien lijkt. Het is bovendien zo dat een koe zonder melk kan, net zoals een mens geen moedermelk meer drinkt. De gevolgen van melkzuigen zijn niet te min: verlies van melk en verwondingen. Het verlies van de melk gaat niet alleen om de melk die wordt opgezogen maar ook de melk die de koe door de stimulatie laat schieten en die dus verloren gaat op de roosters. Er ontstaan verwondingen aan de spenen. Brandwonden van het zuigen, likken met de ruwe tong maar vervolgens misschien ook uierontsteking.
Melkzuigen zou zich reeds vroeg ontwikkelen, wanneer het dier nog een kalf is. Kalveren hebben de neiging om te zuigen aan voorwerpen die zich in de stal bevinden, dit heet non-nutritive sucking. Wanneer kalveren zich in groep bevinden, kunnen ze ook aan elkaar zuigen, aan het hoofd, de oren en de navel: er wordt gesproken van cross-sucking. Geleidelijk zal de voorkeur om ergens te zuigen dan uitgaan naar de uierregio: dit is intersucking. Dit gedrag zal blijven voorkomen en wanneer het dier een koe is, kan het dan zijn dat ze zal melkzuigen.
Wat zijn de oorzaken van melkzuigen?
Eerst moet gezegd worden dat de echte oorzaak van het zuigen aan voorwerpen en uiers eigenlijk nog onduidelijk blijft. Men vermoedt dat dit probleem ontstaat doordat niet wordt voldaan aan de drang naar zuigen. Het spenen zou geleidelijk genoeg moeten gebeuren om de drang te laten over gaan. Bij natuurlijk spenen (kalf bij de koe) leert het kalf dat zuigen niet meer mag, want er komt geen melk meer, en dus gaat de drang ook geleidelijk over. Wanneer de melkveehouder ook geleidelijk aan speent, is er geen probleem.
Vanwaar de drang dus precies komt, is niet echt duidelijk. Toch zijn er enkele oorzaken, enkele factoren die wel al achterhaald zijn. Een eerste oorzaak die genoemd wordt is een genetische factor. Bij de rassen Jersey, Fleckvieh en Braunvieh zou het melkzuigen meer voorkomen. Soms kan het ook in bepaalde lijnen afkomstig van een en dezelfde stier voorkomen, hier dan onafhankelijk van het ras.
Als tweede oorzaak worden problemen in de huisvesting aangehaald. Een rund zou zich niet mogen vervelen. Er moet genoeg plaats zijn, zowel om te bewegen als om te eten. Elk dier moet kunnen eten.
Ten derde wordt gesproken over een niet optimaal voermanagement. Er zou voldoende moeten gevoederd worden zodat er genoeg tijd gaat naar voer opnemen en herkauwen. Het voeder moet ook genoeg energie bevatten.
Als vierde factor ziet men dat er tussen de zuigers en de dulders (de koeien die zich laten zuigen) een bepaalde relatie is. Het is vaak altijd dezelfde koe (of een paar koeien) die zich laat zuigen. Het probleem ligt dus niet alleen bij de zuiger maar ook wel deels bij de dulder. Het zijn vaak koeien die samen zijn opgefokt of het gaat om tweelingen. Bij ons geval waren de zuiger en de dulder inderdaad samen opgegroeid. We hadden er niet echt op gelet maar nu valt het ons enorm op dat die twee vaak samen staan te eten, samen liggen…
Dat koeien die bezogen worden dit toelaten, heeft waarschijnlijk te maken met oxytocine die de koe dan produceert. Oxytocine zorgt ervoor dat de koe zich makkelijker laat melken en zou ook de concentratie van cortisol doen dalen, waardoor ze kalmer en minder angstig zijn.
Hoe melkzuigen voorkomen?
Om te voorkomen dat kalveren zouden zuigen aan voorwerpen en andere kalveren, probeert men gewoon de opfok zo correct mogelijk te doen, zoals bij de punten hierboven vermeld. Maar zelfs dan kunnen er nog zuigers en later melkzuigers voorkomen.
Wanneer melkzuigen bij koeien wordt waargenomen, kan dit op een gemakkelijke manier voorkomen worden door bij de zuiger een neusring met pinnen te plaatsen. Deze ring is niet volledig rond en kan dus over de neus geplaatst worden en daarna worden aangespannen zodat hij er niet uit valt. Wanneer de zuiger met neusring nu een uier benadert, zal deze koe het niet meer toelaten omdat ze geprikt wordt door de pinnen. De zuiger zal de ring moeten blijven aanhouden want eenmaal zuiger, altijd zuiger. Het valt niet meer af te leren.
De neusring doet trouwens geen pijn, hij is er net om pijn te voorkomen, om verwondingen tijdens het melkzuigen te voorkomen. Het is net als een neuspiercing bij de mens, die doet toch ook geen pijn?
UPDATE 20 MAART 2017 We hebben het na twee maand terug gezien: Brooklyn liet haar opnieuw zuigen door Lieny. Dit komt doordat de neusring niet meer pijn deed aangezien de uier van Brooklyn niet meer spande, want het einde van haar lactatie naderde. We hebben Brooklyn vroegtijdig droog gezet en naar een andere stal verhuisd. Maar wat een drama de eerste dagen dat ze gescheiden waren! Zo veel lawaai dat ze maakten omdat ze niet meer konden zuigen en gezoogd worden. Maar het ging over en ze stellen het allebei goed.
UPDATE Toen Brooklyn gekalfd had, begon Lieny echter terug te zuigen. De neusring hielp niet meer en toen gebruikten we een uiernet om het te voorkomen.
Er bestaat daarnaast wel een operatieve techniek waarbij men de tong van de zuiger van vorm doet veranderen zodat zuigen niet meer mogelijk is. Dit is echter een dure methode en bovendien zelfs niet altijd succesvol.
Bron: Melkzuigen op een melkveebedrijf door Yana Van Hoyweghen, http://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/165/412/RUG01-002165412_2014_0001_AC.pdf
De avonturen van een boerenmeid 
6 gedachtes over “Een koe kan melkzuigen bij een koe”