Een paar weken terug had een vaarskalf van zo’n 3 maand oud plots een enorm dikke buik. Chynna was echt gelijk helemaal opgeblazen, vooral aan haar linkerzijde. De veearts kwam erbij en vertelde dat de pens opgelopen was: de pens zit vol gas en dit gaat er niet meer vanzelf uit. Met een maagsonde kon de veearts de lucht uit de pens laten. Het kalf kreeg vervolgens ook enkele dagen voedingssupplementen bij om de pensfermentatie en darmflora te verbeteren. Maar toch keerde die gasbuik terug. Om het oplopen van de pens effectief te vermijden, plaatste de veearts een trocar (ook wel trocart of trokar). Hoe dat te werk ging en meer uitleg over het wat en waarom, vertel ik verder in dit wist-je-bericht.
Wat is het oplopen van de pens?
Het oplopen van de pens wordt tympanie genoemd. Dit komt vooral voor bij kalveren maar kan in bepaalde gevallen ook bij koeien worden waargenomen. Bij herkauwers wordt in de pens sowieso altijd gas gevormd door bacteriën. Dit gas verlaat de pens via de slokdarm doordat de dieren boeren. Maar wanneer er een abnormaal hoge hoeveelheid gas aanwezig blijft in de pens en het dier dus een enorm dikke buik zal vertonen, is het duidelijk dat dit gas niet weg kan.
Waarom kan het gas niet weg uit de pens?
Dat het gas niet weg kan uit de pens kan door meerdere redenen. Een eerste reden is dat de slokdarm verstopt is door een prop of stuk voer, bijvoorbeeld een biet. Het dier zal veel slikken en slaan met de kop maar niet boeren. Wanneer het stuk voer uit de slokdarm wordt gehaald of verder wordt geduwd, zal de verstopping weg zijn en ook het gas zal kunnen ontsnappen.
Een tweede reden is dat het boeren niet meer lukt door een ontsteking en zwelling van de hals. Hier zal de ontsteking moeten behandeld worden maar in tussentijd zal er wel een trocar moeten worden geplaatst zodat het gas weg kan (zie verder).
Een derde reden en bij kalveren het meest voorkomend is dat sommige voedermiddelen zoals klaver en luzerne ervoor zorgen dat er schuimvorming is in de pens door een verstoorde pensfermentatie, waardoor het gas als het ware gevangen zit. Hier is een trocar ook de oplossing.
Hoe wordt een trocar geplaatst?
Een trocar of trocart is een voorwerp met een schroef en ontluchtingsgat dat in de pens wordt gedraaid. Dit doet de veearts uiteraard op een zo hygiënisch mogelijke manier. Het dier wordt eerst vastgebonden en met z’n rechterzijde tegen een wand of muur gezet. De pens bevindt zich aan de linkerzijde en de plaats waar de trocar zal komen wordt mooi geschoren en ontsmet. Het dier wordt daar plaatselijk verdoofd zodat hij niets zal voelen. De veearts zal vervolgens eerst een klein sneetje maken en dan de trocar in de pens draaien. Wanneer hij goed zit, wordt de trocar vastgenaaid. Pas nu zal de ijzeren pin uit het ontluchtingsgat van de trocar mogen worden getrokken. Je hoort en ziet nu echt de lucht ontsnappen uit de pens.
De trocar mag bij het kalf blijven zitten tot hij er vanzelf uit groeit. Dat kan enkele maanden zijn. Normaal gezien moet de pens tegen dan goed functioneren en zal er geen gas meer ophopen. Het kalf en de trocar moeten goed in het oog gehouden worden want het kan zijn dat het ontluchtingsgat verstopt door voeder. Met de ijzeren pin eens door het gat gaan zodat het terug vrij is, is de oplossing.
UPDATE: Zo’n twee maand later viel de trocar er vanzelf uit. Het gat groeide mooi dicht en nog wat later zag je er niets meer van. De gasbuik keerde niet meer terug. Chynna is kerngezond en groeit mooi mee met haar leeftijdsgenoten.
De veearts in actie is Jan van DAP ’t Perlinck, meer info over hun praktijk op hun website. Ik nam al eens foto’s van Jan tijdens het verdoven van kalveren om ze te onthoornen.
Voor dit blogbericht haalde ik onder andere informatie op deze website, alsook uit twee Veeteelt artikels: Gas in de pens en Tympanie bij kalf.
De avonturen van een boerenmeid 
8 gedachtes over “Oplopen van de pens”