Velen onder jullie hebben wel al eens van katrienewiel gehoord en hebben al eens een dier gezien dat er last van heeft. Het komt wereldwijd regelmatig voor op landbouwbedrijven. Sommigen onder jullie hebben misschien zelf al te maken gekregen met katrienewiel. Maar wat is katrienewiel, het woord dat in de volksmond wordt gezegd, nu precies, hoe gebeurt de besmetting en hoe kan het aangepakt worden?

Katrienewiel is…

Katrienewiel is het volkse woord voor ringworm en is een schimmelinfectie van de huid. Het wordt meestal veroorzaakt door de schimmels van het geslacht Microsporum en Trichophyton. Bij runderen gaat het altijd om Trichophyton verrucosum. Het gaat hier om een ectoparasiet: een levensvorm die buiten, die op het lichaam van zijn gastheer leeft maar die deze gastheer nodig heeft om zich in stand te houden en verder te zetten.

Bij een besmet dier komen er ringvormige, ronde plekken voor die kaal zijn en een grijze kleur hebben. Het zijn grijze schubjes of korsten, als het ware stukjes olifantenhuid. De aandoening kan over het gehele lichaam van het dier voorkomen maar concentreert zich vaak op de kop, de nek en de schouders. Ringworm is zeer besmettelijk en wordt niet alleen van dier naar dier doorgegeven maar ook van dier naar mens: het is dus een zoönose. Bij de mens vertoont de infectie zich als rode, ringvormige, schilferige plekken die enorm jeuken. Bij runderen is dit daarentegen vaak niet het geval.

Van besmetting tot genezing

Dieren kunnen besmet worden door direct contact met een besmet dier of door blootstelling aan besmettelijke sporen in de omgeving of op voorwerpen zoals borstels en scheermachines. Sporen hechten zich aan de huid, ontkiemen daar en vormen schimmeldraden. Het hele proces van de besmetting tot de genezing kan in verschillende stadia verdeeld worden:

• Incubatie (dit is de tijd tussen de besmetting en de zichtbare verschijnselen): vanaf zo’n 7 tot 14 dagen na de besmetting begint de schimmel zich snel te vermenigvuldigen in de haarzakjes.
• Rijping: na zo’n 14 tot 28 dagen is de schimmel diep in de haarschachten doorgedrongen en beginnen haren af te breken.
• Maximale schimmelinfectie: op 4 tot 7 weken na de besmetting is de aandoening op z’n hoogtepunt en dus te zien als grijze, ringvormige, kale plekken.
• Herstel: de aandoening gaat uiteindelijk vanzelf over doordat er weerstand wordt opgebouwd tegen de schimmel. Vooraleer er van volledige genezing kan gesproken worden, zijn we meestal wel terug 2 tot 4 maand verder. In sommige gevallen kan het herstelproces zelfs 6 tot 8 maand duren. Maar achteraf zal niets meer te zien zijn van deze schimmelinfectie. Het rund zal nu ook immuun zijn tegen katrienewiel (zal het niet meer krijgen).

UPDATE: kijk hoe onderstaand kalf Keala 5507, die er nogal erg van had, er twee maand later uit ziet op https://deavonturenvaneenboerenmeid.wordpress.com/2015/07/23/keala-had-katrienewiel/

Bij rundvee komt katrienewiel meestal voor bij jongvee dus runderen jonger dan 2 jaar. Door zichzelf te wassen, dus vooral door te likken, verwijderen dieren wel de sporen van hun huid en vacht, op een effectieve en veilige manier. De huid heeft zodanige eigenschappen dat de weerstand tegen infecties groot is. Het ene rund is natuurlijk wel het andere niet. De schimmels krijgen vooral ook de kans zich te ontwikkelen als de huid beschadigd en/of vochtig is. Daarom wordt jongvee best geschoren wanneer ze in de herfst opgestald worden: zo zullen ze minder zweten en zullen de ideale omstandigheden voor een besmetting minder aanwezig zijn. Op een leeftijd van 3 à 4 maand zijn de runderen wel op een moment waarin ze het minst weerstand hebben: de kalveren zijn gespeend (ze krijgen geen melk meer) en de antistoffen die ze uit de eerste biest haalden, zijn ‘uitgewerkt’.

Behandeling

De schimmelinfectie kan curatief aangepakt worden door de runderen eerst te scheren en dan te wassen met Imaverol (werkend bestanddeel Enilconazole). De behandeling met Imaverol moet 4 keer gebeuren, telkens met een tussentijd van 3 à 4 dagen. Wanneer er slechts één of een paar dieren besmet zijn, is dit doenbaar maar veelal gaat het om meerdere dieren en dan is dit onbegonnen werk. Ook zijn er sowieso al sporen in de omgeving aanwezig en deze zijn erg hardnekkig en kunnen onder droge omstandigheden en buiten direct zonlicht jarenlang besmettelijk blijven. De omgeving moet dus ook aangepakt worden: best met heet water de stal en allerlei materiaal goed reinigen. Daarna nog nabehandelen met een schimmeldodend middel. Een stal reinigen is trouwens niet altijd makkelijk want er moet dan elders plaats zijn voor de dieren. Er worden ook het hele jaar door kalveren geboren en deze dieren worden altijd verder doorgeschoven, er zijn dus altijd nieuwe dieren in de groep.

Om ringworm te voorkomen kan men rundvee op jonge leeftijd vaccineren met Bovilis Ringvac. Dit middel moet tweemaal toegediend worden met een interval van 10 à 14 dagen. Er moet wel opgelet worden dat het vaccin niet gebruikt wordt bij dieren waar ringworm aanwezig is aangezien bij besmette dieren de symptomen dan nog zouden verergeren.