Wanneer een koe gekalfd heeft, zal normaal gezien een paar uur daarna de nageboorte afkomen. In bepaalde gevallen zal dit echter later zijn of helemaal niet gebeuren. Wanneer het nog niet binnen 12 uur is afgekomen, wordt gesproken van het aan de nageboorte blijven staan of geleerd: retentio secundinarum (ret sec). Er zijn verschillende risicofactoren: te vette of te magere koeien, gebrek aan bepaalde vitaminen en mineralen, vroeggeboorten, meerlingdrachten, ziekten, abnormale kalvingen… Maar ook bij koeien met een normale dracht en kalving kan ret sec voorkomen. Het aantal van deze gevallen zonder aanwijsbare oorzaak moet op een melkveebedrijf wel onder de 10 % liggen, anders wordt van een bedrijfsprobleem gesproken. Om koeien die aan de nageboorte blijven staan, te behandelen, moeten baarmoedertabletten – bevatten meestal oxytetracycline, een breedspectrum antibioticum – ingebracht worden.

De nageboorte was eigenlijk de moederkoek of placenta: het orgaan dat bij zoogdieren tijdens de zwangerschap wordt aangemaakt door het embryo in de baarmoeder. Voedingsstoffen gaan van de moeder naar het embryo via de placenta en afvalstoffen gaan ook via de placenta terug. Ook hormonen en antistoffen worden door middel van de placenta uitgewisseld. Na de geboorte verliest de placenta dus zijn functie en zal het afkomen in de vorm van de nageboorte.

Bij vele diersoorten wordt de nageboorte opgegeten: er wordt gesproken van placentofagie. Ook mensen doen dit trouwens, al is er meer ritueel om de nageboorte te begraven of is er meestal gewoonweg geen ritueel. Placentofagie is iets dat vele zoogdieren, zelfs herbivoren als de geit en de koe, van nature doen. In de wijde en wilde natuur moesten zoogdieren namelijk verbergen dat er een kalf geboren was tegenover roofdieren. Hun kalf likten ze af en de nageboorte aten ze op zodat er geen geuren of sporen achterbleven. De placenta bevat ook veel voedingsstoffen, die dus bij het opeten hergebruikt worden. Dit is echter niet noodzakelijk aangezien dieren genoeg voedsel kunnen opnemen op de boerderij.

• De placenta bevat hoge gehalten prostaglandine, die de inkrimping (naar de normale grootte) van de baarmoeder bevorderen. Het samentrekken helpt de baarmoeder te reinigen.
• De placenta bevat kleine hoeveelheden oxytocine, die geboortestress verminderen en spieren rond de uiercellen doen samentrekken en melk uitscheiden.
• De placenta zou ook een molecule bevatten die de pijngrens doet toenemen, dus die de pijn, die tijdens en na de geboorte optreedt, doet verminderen.

Aangezien een koe een herbivoor is en dus geen snijtanden heeft om vlees gemakkelijk stuk te scheuren, moet ze met haar kiezen op de nageboorte wel een tijdje malen. Sommige koeien eten de nageboorte niet op, andere eten een stuk op en nog anderen eten het uiteindelijk helemaal op.

Nu kan het ook gebeuren dat een koe stikt tijdens het opeten van de nageboorte. Inderdaad! Ik had hier nog nooit van gehoord, tot het hier gisteren gebeurde. Wij hebben niet de gewoonte de nageboorte altijd weg te halen, zoals sommige boeren wel steeds proberen doen. Soms halen we het wel weg, andere keren zien we het liggen en laten we het liggen, andere keren vinden we het niet terug omdat de koe het dus heeft opgegeten ofwel is het opgegeten door onze katten of honden. Je kan ook niet 24 op 24 dat allemaal in de gaten houden. We hebben er nooit problemen met gehad, al kan een koe wel eens diarree krijgen wanneer ze de nageboorte heeft opgegeten. Maar gisteren, voor het eerst in de 25 jaar dat m’n ouders boeren en dus honderden kalvingen later, zag papa het gebeuren… Hij hoorde de koe – vaars want ze had een paar uur eerder met onze hulp voor het eerst gekalfd – neervallen en is meteen toegesneld. Hij heeft geprobeerd de nageboorte nog uit haar muil te trekken maar het brak af… Nog eens grijpen naar een ander stuk… Maar intussen was het kwaad al geschied… Anisa, de dochter van Anna (de allereerste koe op onze carrousel), was jammer genoeg overleden. We waren, we zijn er erg van aangedaan, om een koe op zo’n manier te verliezen. Ik heb op het internet gezocht of er iets over geweten is en enkel op een forum gelezen over een paar gevallen maar het is duidelijk erg zeldzaam. Laat ons hopen dat het dus bij die ene keer blijft.