Wist je dat runderen echt niet goed ver kunnen zien? Dit komt door de stand van hun ogen: aan de zijkant van hun kop. En wist je dat runderen beter horen dan mensen? Zij kunnen geluiden horen die wij helemaal niet horen. Ruiken kunnen ze ook uitstekend. Dit heeft een belangrijke invloed op hun gedrag. Om hun gedrag dus goed te begrijpen, is het eigenlijk wel handig hun belangrijkste zintuigen te kennen. Zien, horen en ruiken worden in dit bericht één voor één uitgelegd.

---

Runderen kunnen niet goed ver zien

Runderen kunnen niet goed ver zien, maar zien wel bijna heel de omgeving. Om exact te zijn: ze hebben een gezichtsveld van 330 graden. Dit komt doordat de ogen van een rund op de zijkant van hun kop zitten. Ze kunnen eigenlijk alleen de ruimte recht achter zich niet zien. De ruimte recht voor zich, die ze met beide ogen kunnen zien, zien ze scherp. Een brave koe kan je dus altijd direct benaderen, een bangere koe kom je best van opzij tegemoet.

De ogen van runderen hebben de tijd nodig om zich aan te passen van een dicht naar een ver zicht. Bij ons gaat dit zo goed als meteen, maar een rund moet haar hoofd bewegen om alles goed te kunnen waarnemen en een afstand goed te kunnen inschatten. Van een donkere naar een lichte ruimte gaan, vraagt ook de nodige aanpassingstijd voor de ogen. Terwijl de pupilaanpassing bij de mens op zo’n 30 seconden gebeurt, kan dit bij een rund tot 3 minuten duren. Een rund ziet wel beter in het schemerlicht dan een mens.

Bewegingen zien runderen anders dan de mens: ze zien niets vloeiend maar alles in afzonderlijke stukjes, of om het anders te zeggen, zien ze eigenlijk foto’s in plaats van een video. Bij plotse en snelle bewegingen zal een rund daarom bang en afgeschrikt worden. Om runderen op een weide te vangen, is het dus wel handig om weten dat je moet staan zwaaien met je armen. Hierdoor zullen ze schrik hebben en niet weglopen in die richting.

Ook kleuren en contrasten worden anders gezien dan zoals wij dat doen: ze hebben schrik van plotse overgangen zoals van stro naar beton. De opdracht is hier om geleidelijke overgangen proberen te maken. Maar soms is dat niet mogelijk en dan is er vooral veel geduld nodig.

---

Runderen horen beter dan mensen

Runderen horen beter dan mensen: wij horen het best tussen 1000 en 4000 hertz, een rund rond de 8000 hertz. Zij horen dus beter hogere tonen en horen ook geluiden die wij niet horen. Ze spitsen hun oren telkens naar de plaats vanwaar het geluid komt.

Bij laagtonige geluiden zoals bijvoorbeeld een gekende stem of een rustig spelende radio zijn runderen kalm. Bij nieuwe en plotse geluiden kunnen runderen panikeren. Hiervan kan ik een goed voorbeeld geven: zo’n drie jaar terug brandde er een wagen uit op de straat achter onze stal. Hierbij waren er enkele stevige ontploffingen: de batterij en de banden knalden kapot. Dit veroorzaakte een enorme angstgolf in onze melkveestal. Ik herinner me nog goed hoe bijna de volledige kudde in de stal toertjes aan het lopen was, zoekend naar een uitweg. Toen we het licht aan deden en we hen toespraken, kalmeerden ze beetje bij beetje. Enkele dagen later hadden we één koe die haar kalf aborteerde, maar het was eigenlijk een wonder dat het er maar één was.

---

Runderen kunnen uitstekend ruiken

Runderen kunnen uitstekend ruiken. De reukzin is voor een rund dan ook veel belangrijker dan voor een mens. Hun voeder kiezen zij vooral op de geur: het lekkerst ruikend eten zij eerst op. Wanneer er speeksel, snot of mest in het voeder te ruiken is, zullen ze het niet eten. Op de weide kan men dit ook goed illustreren: rundvee zal het gras dat zich rond een stront bevindt niet afgrazen. Vandaar kan men op een weide de zogenaamde mestbossen terugvinden. Zijn deze er niet, dan hebben de dieren echt honger, tijd om hen te verhuizen dus.

Net zoals bij geluiden, maken vertrouwde geuren runderen kalm. Een boerin met parfum, daar zijn ze niet zo gek op als hun boerin in overall met de geur van boerderij. Runderen gaan ook liever een veewagen opstappen die vuil is en een geurtje heeft, dan één die proper afgespoten is. Maar dit wil uiteraard niet zeggen dat je niet mag reinigen! Gewoon wanneer ze er de eerste keer op moeten, is het beter dat het een vuile is, met koeien- en mestgeur.

Naast gewone geuren kunnen runderen ook feromonen waarnemen, die wij totaal niet ruiken. Zij ruiken of men rustig, boos of bang is. Zij kunnen hun territorium afbakenen, de hiërarchie in de groep onderhouden en dreigend gevaar aangeven door middel van geursignalen. Een stier die een tochtige koe al vroeg herkent doordat hij het ruikt, is ook een voorbeeld van een feromoon.