Enkele weken geleden merkten we op een avond dat een koe haar herkauwsel en speeksel niet meer kon binnenhouden. Ze herkauwde wel maar slikte niets meer in, alles liep uit haar muil. We dachten dat ze iets verkeerd gegeten had of dergelijks en dat het de dag nadien wel zou over zijn. Maar toen we ’s ochtends terug in de stal kwamen, zagen we in verschillende ligboxen plassen herkauwsel en speeksel liggen. Het kwam allemaal van die één en dezelfde koe. We merkten toen ook dat de ene kant van haar kop er anders uit zag: haar oor hing naar beneden, haar oog zat dieper, haar muil zat scheef… Daar liep het herkauwsel en speeksel naar beneden. We belden de veearts en toen ze de koe zag, zei ze meteen: “Eenzijdige aangezichtsverlamming wijst op listeriose.” Ik heb toch enkele keren moeten vragen om het woord “listeriose” te herhalen, ik had er nog nooit van gehoord. Het komt dan ook zelden voor. Ik kreeg uitleg van de veearts maar ging ook op het internet zoeken naar nog meer informatie.

Listeriose is een bacteriële infectieziekte die veroorzaakt wordt door Listeria monocytogenes.

Verder in dit blogbericht vertel ik vanwaar de bacterie komt, hoe de infectie bij de koe gebeurt, wat de symptomen allemaal zijn en welke maatregelen er kunnen genomen worden ter preventie.

Vanwaar komt de bacterie Listeria monocytogenes?

De bacterie Listeria monocytogenes komt voor in de bodem. Voeder dat vanop dergelijke bodems komt, kan ook grond met de bacterie bevatten. Dit zorgt bij opname niet meteen voor ziekteverschijnselen, de bacterie is gewoon in een bepaalde mate aanwezig. Uit onderzoek in Finland en Denemarken bleek dat de bacterie daar op respectievelijk 46 en 82 % van de bedrijven in het voer aanwezig is.

Hoe gebeurt de infectie bij de koe?

Wanneer er een hoge concentratie van de bacterie in het voer aanwezig is, moet het dier genoeg weerstand hebben. Wanneer dit niet het geval is, dan zal dit een doorbraak van de infectie opleveren. Pas afgekalfde dieren of zwakke/zieke dieren hebben bijvoorbeeld een lagere weerstand en zijn dus gevoeliger. Infecties komen tot stand via kleine wondjes in de mondholte en het neus- of oogslijmvlies, daarna verspreiden ze zich via de zenuwbanen naar het verlengde merg. Infecties via het maag-darmkanaal komen in mindere mate voor. Een koe met listeriose kan de ziekte ook doorgeven via mest, neusuitvloeiing, baarmoedervloeistof of nageboorte.

Wat zijn de symptomen van listeriose?

Het is pas zo’n drie tot vier weken na de opname van het besmette voeder dat er ziekteverschijnselen zullen optreden. Ze komen niet noodzakelijk allemaal samen voor, dus soms is het niet altijd even duidelijk dat het om listeriose gaat. Abortus of verwerpen treedt op in het laatste derde deel van de dracht. Sepsis of bloedvergiftiging komt voor bij pasgeboren kalveren. Mastitis kan ook veroorzaakt worden. In vele gevallen gaat het om hersenvliesontsteking of encephalitis, dat ziet men aan: incoördinatie, cirkelen (meestal linksom), afwijkende houding van de kop, eenzijdige aangezichtsverlamming, verlamming van de tong (daardoor speekselen en niet kunnen slikken)…

Welke maatregelen kunnen genomen worden ter preventie?

De ziekte kan behandeld worden met (zware) dosissen antibiotica maar het is niet zeker dat alles terug geneest. Daarom is preventie dus zeer belangrijk. Om te voorkomen dat een koe listeriose zou krijgen, moet er ten eerste voor gezorgd worden dat er zo weinig mogelijk grond in het voeder terecht komt. Mollen en knaagdieren moeten bestreden worden zodat deze niet voor hopen aarde zorgen. Er wordt best niet te laag gemaaid en ook andere machines zoals de schudder en opraapwagen worden best zo goed mogelijk afgesteld. Ten tweede moet de kuil goed aangereden en afgedekt worden. Indien nodig dienen conserveermiddelen aan de kuil toegevoegd te worden want de pH zou zeker lager dan 5 moeten zijn. Als derde en laatste belangrijke maatregel moet de uitkuilsnelheid voldoende snel zijn.