Een koe doet gedurende de dag verschillende dingen: ze drinkt, ze eet, ze herkauwt, ze loopt rond in de stal, ze ligt neer en slaapt… Dit zijn de belangrijkste zaken en dit ziet en weet bijna iedereen. Maar er is veel meer te zien, te horen en te voelen. Een koe zendt heel wat signalen uit en het is dus belangrijk als melkveehouder om dan ook wel te weten waar men exact naar moet kijken, waar men op moet letten om volledig te weten hoe het gesteld is met het gedrag en de gezondheid van hun dieren. Vanaf nu zal ik af en toe verschillende koesignalen bespreken zodat bepaalde bewegingen, geluiden en onderdelen van het dier duidelijk en verstaanbaar worden. Dit zijn volgens mij zelfs niet alleen interessante weetjes voor melkveehouders maar ook voor allerlei andere koeliefhebbers.

Vandaag zal ik het hebben over de bronst of tochtigheid. Koeien hebben een vruchtbaarheidscyclus van 3 weken of 21 dagen. Om de drie weken is een koe dus vruchtbaar oftewel bronstig of tochtig. De meeste koeien laten goed zien dat ze tochtig zijn, op verschillende manieren, waar ik straks meer over vertel en toon. Kort gezegd kan men zeggen dat een tochtige koe heel wat actiever is dan gewoonlijk. Wanneer een veehouder zo’n 3 keer per dag een 20-tal minuten naar z’n koeien kijkt, dan zou hij 70 % van de tochtigheden opmerken. Stappentellers rond de poten van de koeien doen het beter: zij merken zeker 90 % van de tochtigheden op. Zij werken 24 op 24 uur en meten alle activiteit van de koeien, dus ook ’s nachts, wanneer 40 % van de koeien tochtig zijn. Over stappentellers heb ik eerder al wat geschreven.

De tochtigheid bestaat eigenlijk uit drie fasen: de voortocht, de echte of eigenlijke tocht en de natocht.

De voortocht duurt 4 tot 8 uur en dit valt eerst op te merken doordat de koe zich nerveus begint te gedragen en vaak loeit. Ze loopt dan ook veel rond in de stal en besnuffelt, ruikt aan andere koeien. Ze vecht wat met andere koeien, er is onrust. Ze legt haar kin op het kruis van andere koeien, bespringt hen maar wordt zelf niet besprongen, of blijft toch niet staan wanneer ze besprongen wordt. Ze zal minder voer eten en ze zal minder melk geven, sommigen zijn zelfs zo nerveus dat ze bijna geen melk meer geven. Tochtige koeien zoeken elkaar trouwens op en spelen dus met elkaar.

Tijdens de eigenlijke tocht, die 6 tot 18 uur duurt, zal ze nog steeds andere koeien bespringen, vaak zelfs aan de kopkant nu. Andere koeien bespringen haar momenteel ook, waarbij ze zal blijven stil staan: dit heet men stagedrag. Ze is nu echt goed tochtig want ze blijft echt volledig staan, ze wil besprongen worden. Uit haar vulva scheidt ze helder tochtslijm uit. Wanneer men met een stier werkt, is het nu het juiste moment. Wanneer men insemineert, is het beter nog even te wachten. Optimaal is 12 tot 18 uur na het begin van de tocht, maar 6 tot 28 uur erna is ook goed.

De natocht duurt 4 tot 12 uur en hier zal de koe zich niet meer laten bespringen. Zelf bespringt ze wel nog of besnuffelt ze nog dieren. Ze begint stilletjes aan te kalmeren, ze eet weer normaal en haar melkgift is ook terug als gewoonlijk. Uiteindelijk, dat is ondertussen al de dag na de tocht, zal bij ongeveer 80 % van de koeien te zien zijn dat ze afbloeden. Het bloed komt uit de baarmoeder en is een gevolg van bloedvaten in de baarmoederwand die openbarsten na de verhoogde doorbloeding tijdens de tochtigheid. Het bloed wil enkel zeggen dat de koe tochtig is geweest, het wil niet zeggen dat de bevruchting niet is geslaagd, dit zal pas drie weken later duidelijk worden.